- czytanie
- rozmowę
- opowiadanie o tym co znajduje się dookoła
- słuchowiska, piosenki, wierszyki, spokojna muzyka. Dziecko przyswaja melodię
Niedopuszczalne jest :
- nie wolno zdrabniać wyrazów. Należy używać języka ogólnego. Zdrabniając, dziecko musi się uczyć dwóch języków.
- nie powtarzamy nigdy języka dziecka ( dlaczego -> dlacego), które ono wymyśliło, albo uprościło.
Dziecko w wieku 3 lat potrafi zadawać do 100 pytań dziennie. Na tym etapie jesteśmy wzorem dla dziecka. Musimy odpowiadać prosto i konkretnie (jakiego koloru jest pociąg – odpowiedź : czerwony). Jeśli nie znamy odpowiedzi zaburzany jest rozwój dziecka. Nie poprawiamy jego wymowy.
Nie można uświadamiać dziecku o jego zburzeniach, np. nie jąkaj się.
Dyslalia
- wada wymowy, nieprawidłowa wymowa, odbiegająca od ogólno przyjętej normy.
- przejęzyczenie, jest jednorazowe. Nieoznaczone odstępstwo w przyjętym języku, występuje jako zjawisko jednorazowe
- błędy wymowy, mamy doczynienia z zaburzeniami akcentu, rytmu na wskutek złych nawyków.
Przykłady:
przyszłem zamiast przyszedłem
kołdra – kordła
Nie dotyczy to gwary w języku (np. w języku śląskim)
Dyslalia : Dys (zaburzenie) – lalia (mowa)
Jest to takie zaburzenie, których istotą będzie nieprawidłowa realizacja dźwięku.
W Dyslali wyróżniamy :
- sygmatyzm
- rotacyzm
- kappacyzm
- gamacyzm
- bekacyzm
- mowa bezdźwięczna
- inne odchylenia.
Formy realizacji dzwięku wyróżnione w dyslalili :
- mogilania (elizja), opuszczanie jakieś głoski : SOWA = OWA, czyli S = O
- paralania (substycja), głoska będzie zastępowana przez inną głoskę : SZAFA = SAFA, czyli SZ = S
- dyslalia właściwa (deformacja). Zniekształcanie głoski.
- dyslalia według kryterium objawowego (wg. Kanii
- dyslalia głoskowa, zaburzenie głosek związanych z deformacją głosek : SZAFA = SAFA
- dyslalia sylabowa, zaburzona sylaba. Dziecko będzie dodawało lub odejmowało sylabę : TAMA = TAMMAMA
- dyslalia wyrazowa, coś będzie się działo z wyrazem
- dyslalia zdaniowa, problemy z budowaniem zdań : TATA IDZIE = TATA IŚĆ
Dyslalia według kryterium objawowego (wg. Kaczmarka)
- dyslalia jednoraka, jedna głoska będzie odmienna
- dyslalia wieloraka, zaburzenie dwóch lub więcej głosek
- dyslalia całkowita, około 70% wypowiedzi będzie bełkotem.
Sygmatyzm
Sygmatyzm – nieprawidłowa wymowa głosek dentalizowanych, czyli :
- s, z, c, dz – szereg głosek syczących
- sz, ż, cz, dż – szereg głosek szumiących
- ś, ź, ć, dź – szereg głosek ciszących
Sposoby realizacji głosek w sygmatyzmie :
- MOGISYGMATYZM – jakiejś głoski będzie brakowało : SOK = OK.
- PARASYGMATYZM – głoski będą zastępowane innymi głoskami: SZAFA = SAFA
- SYGMATYZM WŁAŚCIWY – zniekształcanie głosek (deformacja)
- wymowa między zębowa : SZ = S
- wymowa przyzębowa : SZAFA = FAFA
Rotacyzm
Rotacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski „r”
- MOGI ROTACYZM – opuszczanie głoski R
- PARAROTACYZM – głoska R będzie zastępowana inną : ROWER = LOWER
- ROTACYZM WŁASCIWY – deformacja
- R francuskie
- deformacje policzkowe i wargowe
Kappacyzm
Kappacyzm – zaburzona głoska K
- MOGIKAPPACYZM – opuszczanie głoski K
- PARAKAPPACYZM – zastępowania głoski K innymi : K = T, KOT = TOT
- KAPPACYZM WŁAŚCIWY – deformacja głoski K
GAMMACYZM
- MOGIGAMMACYZM – głoska G nie będzie realizowana
- PARAGAMMACYZM – zastępowanie głoski G : DOM = GOM
- GAMMACYZM WŁAŚCIWY – deformacja G, szmery gwarowe.
Powyższe zaburzenia mogą być realizowane łącznie.
LALMACYZM
Analogicznie do poprzednich mamy :
- MOGILALMACYZM
- PARALALMACYZM : L = J, LAWA = JAWA
- LALMACYZM WŁAŚCIWY – deformacja L, wymowa międzyzębowa, integralna.
BANTACYZM : MOGIBATACYZM, PARABANTACYZM, BANTACYZM WŁAŚCIWY
MOWA BEZDŹWIĘCZNA – nieprawidłowa realizacja głosek dźwięcznych.
Dźwięczne – bezdźwięczne
D – T
B – P
B’ – P’
G – K
DZ – C
DŻ – CZ
DŹ – Ć
Z – S
Ż – SZ
Ź – Ś
MOWA BEZDZWIĘCZNA CAŁKOWITA – brak wymowy wszystkich głosek dźwięcznych
MOWA BEZDŹWIĘCZNA CZĘŚCIOWA – tylko niktóre głoski.
- realizowane przez paralanie. Głoski dźwięczne będą zamieniane na bezdźwięczne.
- mogilania – głoski dźwięczne nie będą realizowane w ogóle.
- deformacja – głoski dźwięczne będą deformowane, półbezdźwięczność : B -> T (coś pomiędzy) -> P
DYSLANDIA
- rymolandia – nosowanie
- nosowanie zamknięte. Głoski nosowe będą wymawiane przez usta.
- nosowanie otwarte. Ustne głoski wymawiane jako nosowe, Pojawiają się głównie przy rozczepieniu wargi i podniebienia.
PALLATOLLANIA – nosowanie otwarte + DYSLALIA.
JĄKĄNIE
Jąkanie – patologiczna zdolność mówienia i reakcje jej towarzyszące :
- sygnały drgania ciała – drganie wargi
- współruchy – mimika twarzy
Osoba jąkająca się jest świadoma tego, że się jąka (prof. Darkowski).
Objawy niepłynności mówienia :
- powtarzanie głosek, sylab, wyrazów
- przeciąganie (mmmmama)
- blokowanie (m_ama)
- embolokacja (yyyyy, mmmm)
- słowa łatwe (nienie, taktak, wulgaryzmy)
- pauss, ktoś coś mówi i nagle cisza, po chwili kontynuuje
- remizja, poprawki
- szybkie mówienie, tachylalia
- bradylalia, zbyt wolne mówienie
- nierytmiczne
Podział niepłynności mówienia :
- spastyczna, skurcze aparatu mowy.
- niespastyczna, kiedy skurcze nie występują
Niepłynność patalogiczna będzie spastyczna, będzie uświadomona.
Niepłynność zwykła będzie nieuświadomiona, nielogofobiczna.
Logofobia – lęk przed mówieniem :
- psychologiczne reakcje
- fizjologiczne reakcje
- społeczne reakcje
TRADYCYJNY PODZIAŁ JĄKANIA :
- jąkanie kloniczne, dominują skurcze kloniczne, krótkie i powtarzające się. Występuje powtarzanie.
- jąkanie toniczne, dominują skurcze toniczne, wzmożone, powtarzające się. Skutkiem jest często przeciąganie głosek.
- jąkanie kloniczno – toniczne. Skurcze mieszane.
PODZIAŁ JĄKANIA NA PODSTAWIE LOGOFOBII :
- jąkanie preneulogiczne. Nie występuje logo fobia, czyli brak lęku.
- jąkanie neurotoniczne, występuje logo fobia
Pojawienie się logo fobii jest momentem do ustalenia tego, że ktoś się jąka.
Jąkanie się jest zaburzeniem :
- dynamicznym, bardzo szybko się rozwija
- sytuacyjnym, zależnym od sytuacji
- okresowym, może się pojawić i znikać na jakiś czas i może ponownie się pojawić.
Rozwój jąkania może być :
- typowy
- nietypowy
Objawy jąkania :
POWTARZANIE (Klaus) -> PRZECIĄGANIE (tonus) -> BLOKOWANIE
Reakcje towarzyszące : Logofobie
GIEŁKOT - mowa bezwładna, nie występują skurcze.
Definicja 1. Bardzo szybkie tępo mówienia, powodujące powtarzanie sylab lub słów (przykład. Jurek Owsiak)
Definicja 2. Chaotyczny sposób formułowania myśli.
Zbieżność między giełkotem, a jąkaniem . Ludzie, którzy mają giełkot, nie zdają sobie z tego sprawy.
Minimalizacja jąkania :
- zwolnienie tępa mówienia
- ćwiczenia oddechowe, wdech na początku zdania
- melodyka, poprzez śpiew
- mowa z otwartą buzią, szerokie samogłoski
- minimalizacja stresu, wahadłowe ruchy palcem podczas mówienia
- przychodnia, terapia psychologiczna
- terapia ogólna, psychologiczno – logopedyczna.